Firma ma do rozdania zaproszenia na konferencję branżową i znów, podobnie jak w zeszłym roku, został wybrany ktoś młodszy stażem i wiekiem.
Jak dalej zauważa portal praca.pl przełożony przydziela zadania kwartalne i „co za niespodzianka”, mimo że masz wszelkie kwalifikacje, i tym razem kluczową rolę w projekcie odegrają młodsi koledzy. Na rozmowie kwalifikacyjnej odpowiadasz świetnie na wszystkie pytania, to Twój dzień. Ale wychodząc z pokoju, słyszysz szept rekrutera: „za stary”.
Dyskryminacja w pracy nie jest nowym zjawiskiem, ale osoby, które poszukują etatu, dołączają do zespołu czy pracują w firmie od dawna, mogą mierzyć się z jej różnymi wymiarami. Jak radzić sobie z nierównym traktowaniem pracowników? Sprawdź, jak wygląda ageizm w Polsce – proponuje portal praca.pl.
Ageizm – co to?
Dyskryminacja pracowników ze względu na wiek, czyli nierówne traktowanie osób starszych – nie tylko w pracy, ale także w innych sferach życia. Samo pojęcie: ageizm wywodzi się od angielskiego słowa „age”, czyli wiek. Twórcą definicji ageizmu Robert Butler, geriatra, gerontolog, psychiatra, szef amerykańskiego Narodowego Instytutu ds. Starzenia się (National Institute on Aging). W 1969 roku mianem ageizmu określił cały proces tworzenia stereotypów oraz dyskryminowania ludzi z powodu wieku.
Butler zajmował się przede wszystkim zjawiskiem dyskryminowania osób w podeszłym wieku przed ludzi młodych. Inny specjalista ds. starzenia się, gerontolog Erdman B. Palmore poszerzył pojęcie ageizmu. Zdaniem tego badacza ageizm to wszelkie dyskryminowanie oraz uprzedzenia (w tym zarówno pozytywne, jak i negatywne) wobec innych z uwagi na ich wiek. Przykładowo, ageizmem w tym szerokim rozumieniu jest też tzw. efekt autorytetu.
Dyskryminacji z uwagi na wiek najczęściej doświadczają osoby w wieku przedemerytalnym i emerytalnym
Dyskryminacją w takim rozumieniu byłoby także z góry odrzucanie wszelkich uwag młodego członka zespołu, tylko dlatego, że na owe uwagi patrzy się przez pryzmat młodości i stereotypów z nią związanych. Gdyby te same zastrzeżenia zgłosił ktoś starszy, zostałyby uważnie przeanalizowane.
Na rynku pracy można spotkać się z ageizmem wymierzonym przeciwko różnym grupom wiekowym. Szacuje się, że dyskryminacji z uwagi na wiek najczęściej doświadczają osoby w wieku przedemerytalnym i emerytalnym oraz te między 35. a 40. rokiem życia.
Dyskryminacja ze względu na wiek – co na to polskie prawo?
Prawo pracy w kwestii zjawiska dyskryminacji nie pozostawia wiele miejsca do interpretacji. Art. 18. Kodeksu pracy wprost mówi o zakazie nierównego traktowania pracowników m.in. ze względu na ich wiek. Co więcej, w przepisach zauważono, że niedopuszczalna jest dyskryminacja zarówno bezpośrednia, jak i pośrednia.
Dyskryminacja bezpośrednia zachodzi, gdy pracownik w porównywalnej sytuacji jest albo mógłby być traktowany mniej korzystnie od innych pracowników.
Konsekwencje prawne grożą za zachęcanie innych do dyskryminacji czy nakazywanie nierównego traktowania
Dyskryminacja pośrednia ma miejsce, gdy w wyniku pozornie neutralnej decyzji, stosowanego kryterium albo podjętego działania dana osoba znajduje się lub mogłaby się znaleźć w mniej korzystnej od innych pracowników sytuacji w zakresie nawiązywania/ rozwiązywania stosunku pracy, warunków pracy, dostępu do szkoleń podnoszących kwalifikacje, awansowania. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy dane kryterium, decyzja lub działanie pracodawcy ma obiektywne i zgodne z prawem uzasadnienie.
Należy pamiętać, że dyskryminacją, za którą grożą konsekwencje prawne, jest też zachęcanie innych do dyskryminacji czy nawet nakazywanie nierównego traktowania. Niedopuszczalne w świetle przepisów jest także „niepożądane zachowanie, którego celem lub skutkiem jest naruszenie godności pracownika i stworzenie wobec niego zastraszającej, wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery (molestowanie)”.
Ageizm w Polsce – statystyki
Jak wygląda poszukiwanie w Polsce pracy przez osoby z pokolenia Silver? Tematem dyskryminacji pracowników ze względu na wiek zajął się między innymi Polski Instytut Ekonomiczny. Raport „Ageizm w Polsce – podsumowanie eksperymentalnego badania terenowego” z 2022 r. wykazał, że osoby poszukujące zatrudnienia przed 30. rokiem życia mogły liczyć na średnio dwa razy więcej zaproszeń na rozmowy kwalifikacyjne niż osoby po 50-tce.
Z kolei według raportu „Bezpieczeństwo pracy w Polsce” Koalicji Bezpieczni w Pracy około 29% osób doświadczyło dyskryminacji, a 10% z nich miało z nią do czynienia wielokrotnie. Jak wykazało badanie, rozmowa kwalifikacyjna to nie jedyna sytuacja, w której występuje ten problem. 46% ankietowanych przyznało, że było świadkami dyskryminacji w stosunku do innych osób. Jednak jeśli rynek pracy w Polsce wydaje się mało przyjazny pracownikom, ten amerykański czy chociażby brytyjski mogą okazać się jeszcze bardziej opresyjne. W przypadku USA ok. 61% pracowników doświadczyło zachowań dyskryminacyjnych (za Glassdoor), w Wlk. Brytanii jest to ok. 36% (wg badania przeprowadzonego przez CIPHR).
Ageizm – najczęściej zadawane pytania:
- Co to jest ageizm na rynku pracy?
Ageizm, czyli dyskryminacja ze względu na wiek, na rynku pracy może oznaczać m.in. celowe niezatrudnianie starszych kandydatów do pracy, pomijanie pracowników z pokolenia silver w czasie przyznawania awansów, nagród i innych benefitów, ograniczenie dostępu pracownikom starszej daty do szkoleń i kursów podnoszących kwalifikacje, odsunięcie od bardziej odpowiedzialnych i prestiżowych zadań.
- Czy ageizm jest nielegalny?
Zgodnie z art. 18 Kodeksu pracy, wszelkie formy dyskryminacji np. ze względu na płeć, narodowość czy wiek, są w Polsce zakazane. Osoba nierówno traktowana przez pracodawcę może ubiegać się o odszkodowanie w wysokości co najmniej wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w danym roku.
- Gdzie zgłosić dyskryminację w pracy ze względu na wiek?