Przemysł cementowy stanowi jedno z największych źródeł emisji gazów cieplarnianych w Polsce.
Jak napisała Marianna Sobkiewicz w Tygodniku Gospodarczym Polskiego Instytutu Ekonomicznego, nr 15/2025, branża cementowa w 2022 r. odpowiadała za ponad 20% wszystkich emisji przemysłowych w kraju. Trudności dekarbonizacji procesów produkcji cementu wynikają częściowo ze struktury emisji branży. W produkcji cementu dominują emisje procesowe (czyli wynikające z reakcji chemicznych). W UE ok. 60% emisji przemysłu cementowego to emisje procesowe, pochodzące z kalcynacji kamienia wapiennego do tlenku wapnia, za 30% odpowiada zapotrzebowanie na ciepło, a tylko 10% pochodzi ze zużycia energii elektrycznej.
Polskie prawo uniemożliwia magazynowanie CO2 na lądzie – to bariera dla CCS
Zdaniem ekspertki kluczową technologią dekarbonizacji produkcji cementu w Polsce i za granicą będzie technologia wychwytu i magazynowania CO2 (carbon capture and storage – CCS). Cementownia Kujawy, której właścicielem jest przedsiębiorstwo Holcim Polska SA, realizuje aktualnie jedyny w Polsce projekt wychwytu CO2 na skalę przemysłową. Pierwsza funkcjonująca w Polsce przemysłowa instalacja wychwytu CO2 ma zostać uruchomiona do 2030 r. i wychwycić ok. 10 mln ton CO2 w ciągu dekady, czyli średnio 10 proc. wszystkich emisji z polskiej produkcji cementu rocznie.
Jednak – podkreśla ekspertka – barierą dla rozwoju technologii CCS pozostaje fakt, że polskie prawo nie przewiduje obecnie możliwości magazynowania CO2 na lądzie, co znacznie obniżyłoby koszty tej technologii. Cementownia Kujawy, dzięki względnej bliskości Morza Bałtyckiego, może skorzystać z opcji transportu CO2 do norweskich magazynów na Morzu Północnym. Jednak pozostałe dziewięć polskich cementowni znajduje się w tzw. Pasie Cementu, który ciągnie się od woj. opolskiego do południowej Lubelszczyzny, co obniża szanse opłacalności potencjalnego transportu CO2 gazociągami w celu jego późniejszego składowania na Morzu Północnym i norweskim szelfie kontynentalnym.
Rada UE przyjęła 5. pakiet sankcji na Rosję i Białoruś, w ramach którego zakazano od nich importu cementu
Zdaniem Sobkiewicz wyzwania związane z dekarbonizacją i ochroną środowiska oraz wysokie ceny energii to istotne czynniki, które przyczyniły się do zmniejszenia produkcji cementu w Polsce w latach 2019-2023 o 18 proc. i wzrostu roli importu. W latach 2015-2023 największym eksporterem cementu do Polski były Niemcy, a do 2022 r. istotną rolę odgrywały też dostawy z Białorusi.
Jak przypomina ekspertka w kwietniu 2022 r. Rada UE przyjęła 5. pakiet sankcji na Rosję i Białoruś, w ramach którego zakazano importu cementu z tych kierunków. W 2024 r. Ukraina stała się największym zagranicznym dostawcą cementu do Polski, wchodząc w miejsce białoruskich i częściowo niemieckich dostaw, a import z tego kierunku wyniósł w 2024 r. 660 tys. ton.
Rosnący import z ukraińskich cementowni wyzwaniem dla konkurencyjności polskich zakładów
Tymczasem rosnący import z ukraińskich cementowni, które nie są objęte kosztem uprawnień do emisji CO2, może stanowić dodatkowe wyzwanie dla konkurencyjności polskich zakładów, zwłaszcza w kontekście wycofywania darmowych uprawnień dla unijnych producentów w ramach systemu EU ETS. Odpowiedzią powinna być dekarbonizacja polskiej produkcji cementu na bazie technologii CCS, z uwzględnieniem możliwości magazynowania CO2 na lądzie – stwierdza na zakończenie Marianna Sobkiewicz.