W ostatnich 20. latach rocznie średnio co 10. pracownik kończył – dobrowolnie lub nie – stosunek świadczonej pracy. W ujęciu nominalnym rotacja dotyczy od ok. 1,0 mln do 1,4 mln pracowników rocznie.
Największa liczba pracowników w dwóch ostatnich dekadach opuściła swoje miejsce pracy między 2008 r. a 2009 r. – 650 tys. osób zmieniło pracę, a 809 tys. zakończyło dotychczasową i nie podjęło nowej.
Osoby zatrudnione w sektorze prywatnym zmieniają miejsce swojej pracy 2,5 razy częściej niż ci z sektora publicznego
Skłonność do zmian jest ściśle związana z profilem pracodawcy i wiekiem pracowników. Osoby zatrudnione w sektorze prywatnym zmieniają miejsce swojej pracy 2,5 razy częściej niż ci z sektora publicznego. A im starsi pracownicy, tym rzadziej zmieniają pracę. To główne wnioski z autorskiego badania skali rotacji pracowników w Polsce przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny „Rotacja pracowników w Polsce”.
W ostatnim 20-leciu liczba pracowników na polskim rynku pracy sukcesywnie rosła. W 2002 r. w Polsce było ok. 9,7 mln pracowników (uwzględniając wszystkie typy umów i wymiarów pracy), a do 2021 r. nastąpił wzrost o ponad 1/3 – do poziomu ok. 13,4 mln. Od 2002 r. do 2007 r. w Polsce znacząco upowszechniły się umowy czasowe.
W ostatnich 20. latach rocznie średnio co 10. pracownik kończył stosunek świadczonej pracy
– Za rotację pracowników uważamy proces wymiany pracowników w organizacjach, który obejmuje zarówno nowe zatrudnienia, jak i odejścia. Opracowana przez PIE autorska metoda pomiaru skali rotacji pracowników w Polsce pokazała, że w ostatnich dwudziestu latach rocznie średnio co dziesiąty pracownik kończył stosunek świadczonej pracy. Szczyt miał miejsce w latach 2003-2004, kiedy zjawisko to dotyczyło 12,8 proc. W latach 2021-2022 r. już tylko 7,5 proc. pracowników opuściło swoje miejsce pracy – zaznacza Aneta Kiełczewska, zastępca kier. zespołu ekonomii behawioralnej w PIE.
Rotacja na rynku pracy w Polsce dotyczy średnio 1-1,4 mln pracowników rocznie. Bardziej szczegółową analizę, dotyczącą trendów i różnic w skali rotacji, przeprowadziliśmy osobno dla pracowników, którzy po zakończeniu stosunku pracy opuścili (trwale lub tymczasowo) rynek pracy, oraz tych, którzy zmienili miejsce pracy.
Jak często i dlaczego pracownicy w Polsce opuszczają rynek pracy?
– Najczęstsze powody opuszczenia rynku pracy to przejście na emeryturę lub rentę, zakończenie pracy na czas określony oraz utrata pracy. Ostatnia z wymienionych przyczyn była szczególnie częsta w latach 2008-2013 – rocznie w tym czasie pracę traciło średnio ok. 240 tys. osób. Liczba osób, które przechodziły na emeryturę lub rentę wyraźnie wahała się na przestrzeni lat, co mogło być powiązane m.in. z różnymi zmianami w systemie emerytalnym i starzeniem się populacji. Najwięcej pracowników – 198 tys. – przeszło na emeryturę między 2019 r. a 2020 r., kiedy to pandemia mogła być dodatkowym czynnikiem zniechęcającym do pozostania na rynku pracy – wskazuje Aneta Kiełczewska.
Kto najczęściej zmienia pracę?
– Przed 2015 r. mężczyźni częściej zmieniali pracę niż kobiety, natomiast później poziom rotacji kobiet i mężczyzn zaczął przyjmować zbliżone wartości. Między 2021 r. a 2022 r. wyniósł 3,8 proc. dla kobiet i 4,2 proc. dla mężczyzn. Jedną z przyczyn częstszych zmian pracy u kobiet były wprowadzone w 2013 r. dłuższe, 12 miesięcznie urlopy rodzicielskie. Dłuższa przerwa w wykonywaniu pracy mogła spowodować nieco częstsze zmiany pracy po powrocie. Z drugiej strony niższe niż kilka lat wcześniej poziomy rotacji wśród mężczyzn mogą być powiązane ze spadkiem powszechności umów czasowych – podkreśla Iga Rozbicka, analityczka z zespołu ekonomii behawioralnej PIE.
– Im starsi są pracownicy, tym rzadziej zmieniają pracę. Wśród pracujących osób w wieku 15-19 lat między 2021 r. a 2022 r. pracę zmieniło 10,8 proc. Wśród pracowników w wieku powyżej 50 lat wartość ta nie przekroczyła 2 proc. Wyjątkiem jest przedział wieku 60-64 lata, dla którego wskaźnik wyniósł 3 proc., co może być efektem podjęcia nowej pracy przez osoby, które przeszły na emeryturę. Pracownicy sektora prywatnego zmieniają miejsce swojej pracy ok. 2,5 razy częściej niż ci z sektora publicznego – wyjaśnia Iga Rozbicka.
Czy rotacja pracowników jest korzystna dla gospodarki?
– Optymalny poziom rotacji pracowników przekłada się na bardziej efektywne funkcjonowanie całej gospodarki. Jednocześnie nie da się jednoznaczne określić, jaki poziom rotacji jest najbardziej korzystny. Zależy to od wielu czynników i w interakcji pracodawców z pracownikami podlega nieustannej dynamice. Istotne wydaje się przeciwdziałanie negatywnym czynnikom wpływającym na odejścia pracowników z firm.
Jednocześnie świadomość, na jakim poziomie kształtuje się rotacja w skali całego kraju czy np. wybranej branży lub grupy wieku, może ułatwić pracodawcom dostosowanie swoich strategii zarządzania do zmieniających się norm i warunków – podsumowuje Kiełczewska.