Ministerstwo Zdrowia zaplanowało odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego w Polsce na 1 lipca 2023 r. Projekt rozporządzenia w tej sprawie został opublikowany 2 maja 2023 r. na stronach Rządowego Centrum Legislacji i jest obecnie na etapie konsultacji.
Odwołanie stanu zagrożenia epidemicznego, trwającego od 16 maja 2022 r., będzie wiązało się ze zmianami wyjątkowych rozwiązań wprowadzonych dla pracodawców na czas walki z koronawirusem – informuje firma doradcza Deloitte.
Najważniejsze zmiany w związku z planowanym odwołaniem stanu zagrożenia epidemicznego
Oto najważniejsze zmiany w związku z planowanym odwołaniem stanu zagrożenia epidemicznego:
Udzielanie zaległego urlopu bez zgody pracownika
Na podstawie art. 15gc tzw. specustawy antycovidowej pracodawca może udzielać pracownikowi zaległego urlopu wypoczynkowego z lat poprzednich, w terminie przez siebie wskazanym, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów – w wymiarze do 30 dni urlopu. Pracownik jest obowiązany taki urlop wykorzystać.
Pomimo zapowiadanego zakończenia stanu zagrożenia epidemicznego, możliwość przymusowego „wysłania” pracownika na zaległy urlop będzie nadal istniała. Wynika to m.in. z dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego (np. wyroku z 24 stycznia 2006 r., sygn. I PK 124/05) oraz stanowiska PIP. Pomimo to pracodawcy nie powinni zwlekać z wysyłaniem pracowników na taki urlop, zwłaszcza że niewykorzystanie urlopu zaległego za poprzedni rok do końca września roku kolejnego stanowi wykroczenie.
Powrót do obowiązkowych badań medycyny pracy
Przepisy covidowe zawiesiły obowiązek przeprowadzania badań okresowych dla wszystkich pracowników oraz wstępnych badań dla osób na stanowiskach administracyjno-biurowych, jeśli posiadały aktualne orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy w takich warunkach. Zawieszenie miało być rozwiązaniem krótkoterminowym, a obowiązuje od 3 lat.
W związku z zapowiadanym uchyleniem stanu zagrożenia epidemicznego w dniu 1 lipca 2023 r., zaległe badania będą musiały zostać uzupełnione do 28 grudnia 2023 r. (czyli 180 dni od dnia odwołania stanu). Aktualność badań lekarskich ma duże znaczenie z punktu widzenia obowiązku zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz potencjalnej odpowiedzialności pracodawcy.
Koniec szkoleń online z BHP
W stanie zagrożenia epidemicznego dopuszczalne jest przeprowadzanie szkoleń wstępnych BHP w całości w formule online z wyjątkiem instruktażu stanowiskowego dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych bądź narażonych na działanie czynników niebezpiecznych, a także uczniów na praktycznej nauce zawodu i studentów na praktykach. Od 1 lipca 2023 r. szkolenia BHP on-line prawdopodobnie nie będą już możliwe, chyba że ustawodawca wprowadzi taką możliwość na podstawie przepisów ogólnych.
Ponadto, pracodawcy powinni zrobić przegląd aktualności szkoleń okresowych BHP. Jeżeli termin ważności szkolenia okresowego BHP przypadał w okresie stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii lub w okresie 30 dni od dnia ich odwołania, szkolenie okresowe będzie trzeba uzupełnić do 30 sierpnia 2023 r. (czyli 60 dni od zapowiadanego dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego).
Powrót do wyższego limitu odpraw i odszkodowań w przypadku rozwiązania stosunku pracy
Pracodawcy dotknięci spadkiem obrotów gospodarczych lub istotnym wzrostem obciążenia funduszu wynagrodzeń ze względu na COVID-19, mogą wypłacać odprawy lub odszkodowania w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w niższej wysokości niż pozostali pracodawcy. Na podstawie art. 15gd specustawy antycovidowej obowiązuje ich obniżony limit 10-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę (a nie 15-krotności). Od 1 lipca 2023 r. takiej możliwości już nie będzie w związku z ustaniem stanu zagrożenia epidemicznego, przy czym w praktyce znaczenie tego rozwiązania od dłuższego czasu nie było duże.
ZFŚS na starych zasadach
W takiej samej sytuacji jak przy odprawach i odszkodowaniach – pracodawcy mogą zawieszać obowiązki w zakresie tworzenia lub funkcjonowania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, dokonywania odpisu podstawowego lub wypłaty świadczeń urlopowych (art. 15ge specustawy antycovidowej). Zapowiadany koniec stanu zagrożenia epidemicznego będzie oznaczał konieczność powrotu pracodawców do stosowania wszystkich przepisów ustawy o ZFŚS.
Ograniczenie możliwości wypowiadania umowy o zakazie konkurencji
Przepisy covidowe dają możliwość wypowiedzenia umowy o zakazie konkurencji z zachowaniem 7-dniowego terminu, nawet jeżeli sama umowa nie wprowadzała takiego uprawnienia dla pracodawcy. Dotyczy to zakazów konkurencji obowiązujących po ustaniu umów o pracę, agencyjnej, zlecenia, dzieła albo innej umowy o świadczenie usług.