Do zadań Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa należy zagospodarowanie nieruchomości rolnych będących w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa (ZWRSP).
Z danych KOWR wynika, że w ZWRSP znajduje się 1,34 mln ha. Spośród nich 1,07 mln ha jest w dzierżawie, zaś 163 tys. ha pozostaje do rozdysponowania – poinformowano podczas śniadania prasowego dla przedstawicieli mediów.
Stan zagospodarowania Zasobu WRSP
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (KOWR) realizuje zadania w zakresie gospodarowania mieniem Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa określone w art. 9 ustawy z dnia 10 lutego 2017 r. o Krajowym Ośrodku Wsparcia Rolnictwa oraz ustawie z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Stan gruntów pozostających w Zasobie WRSP na 31.03.2023 r. wynosił ogółem 1.341.959 ha, w tym grunty znajdujące się w dzierżawie stanowiły 1.071.048 ha, w zarządzie 17.057 ha, użytkowaniu wieczystym 52.407 ha. Powierzchnia nierozdysponowanych gruntów Zasobu WRSP wynosiła 163.326 ha. W ostatnich 7 latach działalności KOWR pow. gruntów nierozdysponowanych systematycznie maleje i od 2017 r. zmniejszyła się o 72 tys. ha.
Sprzedaż gruntów Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa
Do końca maja 2023 roku sprzedano ponad 2,1 tys. ha gruntów. Plan zakłada na 2023 r. sprzedaż 6.300 ha. Średnia cena sprzedaży gruntów rolnych, uzyskana w I–III br. wyniosła 47,7 tys. zł za 1 ha.
Dzierżawa
Według stanu na 31 marca 2023 r. w dzierżawie pozostawało 1.071,0 tys. ha (tj. 80% powierzchni pozostającej w Zasobie WRSP) na podstawie 68,8 tys. umów dzierżawy. Dzierżawcami nieruchomości są zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. Liczba umów dzierżawy z osobami fizycznymi stanowi 97% wszystkich umów dzierżawy, a umowy te obejmują ponad 63% wydzierżawionej powierzchni. Do końca maja 2023 roku wydzierżawiono ponad 16,7 tys. ha gruntów. Średni czynsz dzierżawny dla nowo zawartych umów dzierżaw gruntów rolnych, uzyskany w I kw. 2023 r. wyniósł 13,4 dt pszenicy za 1 ha.
Od 2017 roku rośnie liczba umów dzierżawy dla gruntów dzierżawionych przez rolników,
w okresie 2017 – I kw. 2023 r. liczba umów dzierżawy zwiększyła się o ponad 10 tys. sztuk. W tym okresie zwiększyła się liczba umów dzierżawy w grupie obszarowej od 2 ha do 100 ha o blisko 13 tys. umów, najwięcej w grupie 10–20 ha (z 5 tys. do 10 tys. szt. (100%), w grupie 5–10 ha (z 6 tys. do 8 tys. szt.) i w grupie 20–50 ha (z 4 tys. do 6 tys. szt.) (po 45%).
Zdecydowana większość wydzierżawionych gruntów w latach 2017 – I kw. 2023 r. trafiła do rolników indywidualnych na powiększenie gospodarstw rodzinnych.
Przetargi
Podstawowym kierunkiem rozdysponowania nieruchomości rolnych Zasobu WRSP jest ich przeznaczanie na powiększanie gospodarstw rodzinnych. KOWR organizuje przetargi ograniczone dedykowane dla rolników indywidualnych. Dzięki temu rolnicy mają możliwość skorzystania z oferty nieruchomości rolnych przeznaczonych głównie do dzierżawy najczęściej na okres 10 lat.
W okresie od 2017 r. do I kwartału 2023 r. w przetargach ograniczonych na sprzedaż i na dzierżawę do rolników indywidualnych trafiło 23,9 tys. nieruchomości rolnych WRSP na powierzchnię 204,8 tys. ha.
W latach 2017-2022 KOWR na podstawie ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa: przeprowadził 193,6 tys. przetargów, z tego 155,3 tys. przetargów na sprzedaż i 38,3 tys. przetargów na dzierżawę, wydzierżawił 254,2 tys. ha gruntów rolnych oraz sprzedał 26,2 tys. ha gruntów, z czego 20,1 tys. ha gruntów rolnych i 5,4 tys. ha gruntów nierolnych.
Umowy dzierżawy, dla których dzierżawcy, nie wyrazili zgody na wyłączenie 30% dzierżawionej powierzchni
W stosunku do 403 umów dzierżawy (tj. 38%), obejmujących 177 469 ha nie wyrażono zgody na wyłączenie 30% dzierżawionych gruntów. W latach 2023 – 2026 wygasną 144 umowy na powierzchnię 95 987 ha. Do ponownego zagospodarowania do Zasobu WRSP trafi 37,4 tys. ha z 33 umów dzierżawy wygasających w 2023 r. z tytułu odrzuceń wyłączenia „30%”. Trwają prace związane z sukcesywnym przygotowaniem tych nieruchomości do powtórnego zagospodarowania, kierunki rozdysponowania nieruchomości powracających do powtórnego rozdysponowania konsultowane są m.in. z radami społecznymi funkcjonującymi przy OT KOWR.
Fundusz Ochrony Rolnictwa
1 lipca br. weszła ustawa z 9 maja br. o Funduszu Ochrony Rolnictwa. Jej celem jest stworzenie możliwości prawnych gwarantujących producentom rolnym uzyskanie rekompensaty z tytułu utraty przychodów z prowadzonej przez nich działalności rolniczej, w przypadku upadłości podmiotu skupującego produkty rolne.
W 2023 roku Polska otrzymała notyfikację Komisji Europejskiej na przekazanie dotacji celowej dla Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa na wypłatę rekompensat w wysokości 50 mln zł. KOWR dysponuje wyodrębnionym rachunkiem bankowym Funduszu. Oddziały Terenowe KOWR są odpowiedzialne za obsługę deklaracji/wpłat, obsługę wniosków o przyznanie rekompensat oraz prowadzenie postępowań związanych z nienależnie lub nadmiernie pobranymi rekompensatami. Centrala KOWR stanowi organ II instancji. Zadaniami centrali są: przedstawienie ministrowi właściwemu do spraw rynków rolnych zestawienia o przyznaniu rekompensaty, przygotowanie wykazu producentów rolnych zawierających wierzytelności z tytułu zbycia produktów rolnych oraz nakładanie kar.
Program dla szkół
Zakończył się kolejny rok szkolny z Programem dla szkół, nad którego realizacją czuwa Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Budżet programu w roku szkolnym 2022/2023 w Polsce wynosił ok. 234,9 mln zł, z czego 128 mln zł to stałe finansowanie z budżetu krajowego. „Program dla szkół” to unijny program polegający na dostarczaniu dzieciom owoców i warzyw oraz mleka i produktów mlecznych. Celem programu jest trwała zmiana nawyków żywieniowych dzieci poprzez zwiększenie udziału owoców i warzyw oraz mleka i przetworów mlecznych w ich codziennej diecie, a także upowszechnianie wiedzy o zdrowej, zbilansowanej diecie oraz pochodzeniu dostarczanych produktów. Dzięki Programowi dla szkół owoce, warzywa i produkty mleczne goszczą w codziennej diecie dzieci z klas I-V w większości szkół podstawowych w Polsce.
W roku szkolnym 2023/2024 łączny budżet na realizację programu w Polsce sięgnie 246,8 mln zł. Polska jest w czołówce państw Unii Europejskiej, jeśli chodzi o wielkość przyznanego budżetu unijnego i jego skuteczne wydatkowanie, które jest bliskie 100%. Udział w programie i wszystkich jego aktywnościach jest bezpłatny.
Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa 2014–2020 (POPŻ)
KOWR realizuje zadania dotyczące Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014–2020 (POPŻ) finansowanego ze środków polityki spójności (85%) i z budżetu krajowego (15%). Budżet PO PŻ na lata 2014-2020 wynosi 556,9 mln EUR, z tego: 473,4 mln EUR pochodzi z budżetu UE, a 83,5 mln EUR – z budżetu krajowego. W latach 2017-2022 dostarczono do osób potrzebujących ponad 300 tys. ton artykułów spożywczych o wartości ok 1,6 mld zł. Z pomocy żywnościowej korzysta co roku około 1,3 mln uprawnionych osób w Polsce, którym dostarczane jest ponad 60 tys. ton produktów rolno-spożywczych o wartości około 300 mln zł.
Program Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową (FEPŻ)
W nowej perspektywie na lata 2021–2027, we współpracy z Ministerstwem Rodziny
i Polityki Społecznej KOWR przygotowuje się do uruchomienia Programu Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową (FEPŻ). KOWR ma pełnić rolę instytucji pośredniczącej odpowiedzialnej w szczególności za zakup artykułów spożywczych, realizację wypłat dla przedsiębiorców z tytułu zakupu żywności oraz dla organizacji partnerskich z tytułu kosztów administracyjnych, transportu i magazynowania oraz środków towarzyszących, jak również kosztów gromadzenia, transportu, magazynowania i dystrybucji darów żywnościowych.