Kategoria NEET (neither in employment nor in education and training) określa osoby, które nie pracują zawodowo, ani nie uczestniczą w żadnej formie kształcenia lub szkolenia.
Jest to pojęcie stosowane w odniesieniu do młodych dorosłych – lepiej opisuje ich sytuację na rynku pracy niż standardowe wskaźniki, bo proces przejścia z etapu edukacji do zatrudnienia bywa złożony i pojawia się w różnym wieku. Odsetek NEET w Polsce między 2002 r. a 2023 r. zmalał ponad dwukrotnie. W 2002 r. w grupie osób w wieku 15-29 lat wynosił 21,7 proc. W kolejnych latach sukcesywnie spadał, do poziomu 12,7 proc. w 2008 r. Przez kolejne 5 lat znowu wzrastał i w 2013 r. wyniósł 16,2 proc. Potem znowu następował spadek. Wyjątkiem były lata 2020 i 2021, w których pojawiło się odbicie. W 2023 r. odsetek NEET osób w wieku 15-29 lat spadł do nieobserwowanego wcześniej poziomu 9,1 proc. – napisała Aneta Kiełczewska w Tygodniku Gospodarczym PIE, nr 37/2024.
Charakterystyczny jest wzrost odsetka NEET po Wielkim Kryzysie w 2008 r. i kryzysie związanym z pandemią w 2020 r.
Zdaniem ekspertki trendy dla Polski są zbliżone do trendów w całej UE. Charakterystyczny jest wzrost odsetka NEET po Wielkim Kryzysie w 2008 r. i kryzysie związanym z pandemią w 2020 r. Pokazuje to powiązanie zjawiska z sytuacją gospodarczą – w okresie, w którym trudniej jest znaleźć pracę, osoby młodsze mogą być szczególnie narażone. Jednocześnie dynamika zmian w Polsce w ostatnich 20 latach była stosunkowo duża. W 2002 r. odsetek osób NEET był w Polsce o 5,8 proc. wyższy niż ogółem w UE. Z kolei w 2023 r. był już o 2,1 proc. niższy.
Jak zaznacza Kiełczewska odsetek NEET jest wyższy wśród kobiet niż wśród mężczyzn. W Polsce w 2023 r. różnica wyniosła 4,6 proc. (11,5 proc. vs 6,9 proc.). Największa różnica była w Czechach i Rumunii – wyniosła odpowiednio 10,9 proc. i 10,7 proc. Zapewne jest to powiązane z rolami płciowymi i trudnościami w godzeniu macierzyństwa z pracą zawodową. Wskaźnik NEET jest także zróżnicowany w zależności od wielkości miejscowości. Na wsiach wyniósł w Polsce 12,4 proc., w małych i średnich miastach – 10,4 proc., a w dużych miastach – 7,4 proc. Między województwami także pojawia się zróżnicowanie. Najniższy poziom odnotowano w regionie warszawskim stołecznym woj. mazowieckiego (4,8 proc.), a najwyższy w woj. podkarpackim (15,8 proc.). Można podejrzewać, że różnice te w dużej mierze wynikają z perspektyw edukacyjnych i zatrudnieniowych między regionami.
Zgodnie z celem European Pillar of Social Rights, odsetek NEET wśród osób w wieku 15-29 lat powinien do 2030 r. spaść do poziomu 9 proc.
– Wskaźnik NEET w Polsce jest już niewiele powyżej poziomu sugerowanego przez Komisję Europejską – pisze dalej Kiełczewska. – Zgodnie z celem European Pillar of Social Rights, odsetek NEET wśród osób w wieku 15-29 lat powinien do 2030 r. spaść do poziomu 9 proc. Powinno się to odbyć przede wszystkim poprzez poprawę perspektyw zatrudnienia i niwelowanie barier. Zróżnicowanie między krajami UE jest dość duże – tylko w 9 krajach ten poziom był już osiągnięty w 2023 r.